انواع وسواس فکری و درمان آن چیست؟
OCD یا همان اختلال وسواس فکری یک اختلال متداول عصبی-شناختی در برخی افراد است که با دو نوع مشخص از علائم شناخته می شود: افکار وسواسی و رفتارهای اجباری. وجود هرکدام از این علائم در فرد می تواند نشان دهنده وجود اختلال وسواس فکری باشد. افکار وسواسی افکاری ناخواسته و نگران کننده هستند که منجر به پریشانی، اضطراب و یا ترس می شوند و محتوای آن می تواند تقریبا هر چیزی باشد. ترس از آلوده شدن به میکروب ها، مرور کردن افکار خشن در ذهن و یا شک مداوم در انجام یک سری اعمال و رفتار می تواند مثال هایی از افکار وسواسی باشد. به خاطر داشته باشید این افکار گاها از نظر محتوا، منطقی نیستند و کنترل آن ها تقریبا غیر ممکن است.
رفتارهای اجباری، مجموعه اقداماتی است که فرد برای کاهش درد و رنج افکار وسواسی، متوقف کردن آن و یا جلوگیری از وقوع اتفاقات ناگوار آن ها را انجام می دهد. غالبا هیچ ارتباط منطقی بین افکار وسواسی و اجبار وجود ندارند، اما گاهی اوقات می توان آن ها را به یکدیگر مرتبط دانست. برای مثال، کسی که افکار وسواسی نسبت به میکروب دارد، مرتبا دست های خود را می شود. فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری، واقعا در تلاش است تا بتواند رفتارهای خود را کنترل کند حتی گاها با وجود اینکه می داند این رفتار منطقی نیست اما از لحاظ احساسی خود را مجبور به انجام آن می داند. خبر خوب این است که علائم وسواس قابل کنترل است و بهترین راه حل برای درمان قطعی وسواس، مراجعه به کلینیک درمان وسواس است.
انواع وسواس فکری کدام است؟
در واقع از نظر علمی دسته بندی برای انواع وسواس فکری وجود ندارد. اما بر اساس علائم، می توان انواع وسواس فکری را توصیف کرد. شخصی که مبتلا به اختلال وسواس فکری است، با توجه به علائمی که دارد می تواند در چند دسته بندی نیز قرار گیرد و هر نوع وسواس فکری و یا رفتار اجباری را داشته باشد. اما انواع وسواس فکری غالبا با دسته بندی های زیر معرفی می شوند:
افکار پرخاشگرانه یا جنسی : نوع متدوالی از افکار وسواسی، افکاری مرتبط با آسیب رساندن به دیگران است. مرور شدن تصاویری از خشونت گری و پرخاش به دیگران در ذهن فرد که ممکن است جنبه های جنسی نیز داشته باشد.
ترس از صدمه رسیدن به دیگران : برخی از افراد، به جای ترس از آسیب رساندن، از آسیب دیدن عزیزان شان واهمه دارند. برای مثال ممکن است شخصی این افکار وسواسی را داشته باشد که فرزند او طی یک تصادف کشته شود. در این صورت برای جلوگیری از بروز همچین اتفاقی، ممکن است رفتارهای اجباری متعددی انجام دهد. مسئولیت رفت و آمد فرزند خود را قبول کند و یا وسیله نقلیه او را به دفعات چک کند تا مطمئن باشد که سالم است.
ترس از میکروب ها و آلودگی ها : از جمله متداول ترین انواع وسواس فکری، ترس از میکروب ها و نیاز به شستن مکرر دست ها است. بسیاری از افرادی که دارای اختلال وسواس فکری هستند از میکروب ها واهمه دارند و ممکن است برای رهایی از این افکار دست به رفتارهای اجباری متفاوتی بزنند. شستن مکرر دست ها و وسایل شخصی نمونه ای از این رفتار ها است.
شک و تردید در ناقص انجام دادن کار : اختلال وسواس فکری موجب می شود که شخص مدام شک داشته باشد که کاری را درست و کامل انجام داده است یا خیر. برای مثال شخصی را در نظر بگیرید که از منزل خود خارج می شود و در خانه را قفل می کند. فکر وسواسی درست انجام دادن کار موجب می شود تا او برای چک کردن قفل بودن درب منزل تا چندین بار در روز به منزل خود مراجعت کند و بسته بودن درها را امتحان کند.
مسائل مربوط به اموز مذهبی و انجام گناه : یکی دیگر از انواع وسواس فکری، داشتن وسواس و نگرانی در مورد غیر اخلاقی بودن یا گناهکار بودن شخص است. برخی از افراد ممکن است در نتیجه این افکار مدام در حال نماز خواندن و دعا کردن باشند.
خود کنترلی : ترس از دست دادن کنترل خویش و انجام رفتارهای غیر ارادی و نامناسب، ترسی است که در ذهن برخی از افرادی که از این اختلال رنج می برد وجود دارد. برخی از افراد ممکن است نگران باشند که ناگهان در جمع شروع به داد و فریاد زدن کنند، برخی دیگر ممکن است نگران آسیب رساندن به شخص دیگری باشند. این افکار ممکن است در ادامه با هرگونه رفتار اجباری پیگیری شود. اما نکته مهم در این مدل از انواع وسواس فکری این است که ممکن است این افکار منجر به انزوای فردی شوند. زیرا شخص از نزدیک شدن به دیگران و برقراری ارتباط با آنها واهمه دارد.
ترتیب و تقارن : نظم و ترتیب دادن وسایل و اشیا "به صورت کاملا دقیق" یکی از متدوال ترین انواع وسواس فکری است. افرادی که به این افکار وسواسی مبتلا هستند، برای نظم و ترتیب دادن اشیا به طور کاملا مرتب و یا متقارن زمان نسبتا زیادی صرف می کنند. آن ها هم چنین ممکن است افکار خرافاتی در مورد برخی از اعداد و یا الگوهای تقارنی در ذهن خود داشته باشند.
همان طور که پیش تر به آن اشاره کردیم، انواع وسواس فکری ممکن است طبقه بندی بیشتری از موارد ذکر شده داشته باشد. اعتقادات به جادو یا تفکرات جادویی، وسواس در مورد بدن خود، وسواس در مورد الگوی تنفسی و ... می تواند از جمله انواع وسواس فکری باشد.
وسواس فکری (OCD) کودکان چیست؟
همان طور که در قسمت های قبل به آن اشاره کردیم، وسواس فکری (OCD) نوعی اختلال است که بر وضعیت فکری بر نحوه فکر کردن کودکان (و بزرگسالان) تاثیر می‌گذارد. اگر کودک شما دچار وسواس فکری - عملی Obsessive-Compulsive Disorder)) است و یا علائمی دارد که نشان دهنده بروز این بیماری است، بهتر است بدانید که این مساله فقط مخصوص کودک شما نیست. برآوردها نشان می‌دهد که از هر 100 کودک، یک نفر دارای وسواس فکری (OCD) است. در واقع می‌توان گفت، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از وسواس فکری کودکان رنج می‌برند. زیرا وقتی کودکی مبتلا به وسواس فکری (OCD) می‌شود. در واقع والدین ، اعضای خانواد، دوستان و حتی معلمان و کارکنان مدرسه خود را نیز به طور ناخواسته تحت تاثیر رفتار خود قرار می دهد.
نکته بسیار مهمی که والدین باید به آن توجه کنند این است : خودتان را به دلیل وسواس فکری (OCD) کودک خود سرزنش نکنید! حتی والدینی که بدترین رفتار را داشته باشند نیز دلیل به وجود آمدن این اختلال در کودکان نمی‌شوند.
وسواس فکری (OCD) مرحله گذرایی نیست که فرزند شما از آن عبور کند. پسر و یا دختر شما به طور عمد رفتار ناشایستی از خود بروز نداده‌اند و یا سعی در جلب توجه بیشتر ندارند. در واقع کودک شما در این میان مقصر نیست و از همه مهم تر، شما نیز مقصر نیستید. وسواس فکری (OCD) نوعی اختلال عصبی شناختی است. این جمله به این معنی است که مغز کودکی که دارای وسواس فکری (OCD) است، نسبت به کودکی که وسواس فکری (OCD) ندارد؛ به گونه‌ای متفاوت عمل می‌کند. شناسایی علائم وسواس فکری در کودکان و مراجعه به کلینیک درمان وسواس، موثرترین اقدامی است که والدین می توانند برای بیماری فرزند خود انجام دهند.
شناسایی علائم وسواس فکری در کودکان
همان طور که گفتیم، به عنوان والدین کودک، بسیار مهم است که شما بتوانید با دقت بر رفتار کودک خود علائم بیماری را در او تشخیص دهید و اولین قدم را برای کمک به درمان کودک خود بردارید. در برخی از موارد این رفتارها توسط والدین قابل مشاهده و شناسایی است. مانند دیدن علائم زیر :
- کودکی که دست‌های خود را بیش از حد می‌شورد.
- کودکی که برای مدت زمان طولانی و به صورت مکرر قفل بودن درها را چک می‌کند.
اما در برخی از موارد این رفتارها توسط والدین قابل شناسایی نیست، زیرا تنها در ذهن کودک اتفاق می‌افتد، برای مثال کودکی که جلوگیری از اتفاقات وحشتناک به طور مداوم در حال دعا کردن است. کودکان گاهی وسواس خود را به عنوان "افکار بد"، "ترس" و یا "نگرانی" توصیف می‌کنند. در برخی موارد واقعا بیان کلمات و یا توصیف حالت‌ها و افکار به والدین برای آنها بسیار سخت است و این امر باعث آزار و اذیت آنها می‌شود. در نتیجه آنها احساس می‌کنند مجبورند با انجام فعالیت های وسواس گونه موجب کاهش اضطراب و یا ناراحتی خود شوند. که البته این کار امری موقتی است.
شناسایی این افکار توسط والدین کمک بزرگی برای درمان قطعی وسواس در کودکان است.
درمان قطعی وسواس فکری چگونه صورت می گیرد؟
اگر با مرور انواع وسواس فکری، فکر می کنید که شما و یا کودک شما دارای این اختلال است. می توانید برای درمان قطعی وسواس فکری، اقدام‌های بسیار موثر و اساسی بردارید. اصول اولیه این قدم‌ها به صورت زیر است:
- فهمیدن و درک وسواس فکری (OCD) (شما در مرحله اول باید بدانید که وسواس فکری (OCD) چیست و چه رفتارهایی اصلا در این گروه دسته بندی نمی‌شوند. دلایل به وجودآمدن وسواس فکری (OCD) را بدانید و در این باره مطالعه داشته باشید.)
- یافتن یک درمانگر مناسب برای انجام روند درمان در کلینیک درمان وسواس فکری
- یادگیری نحوه تشخیص و پاسخ به علائم به این بیماری (شما باید بیاموزید که درمانگر خود باشید)
برای رسیدن به درمان قطعی وسواس فکری دانستن و رعایت موارد زیر الزامی است :
نکته اول : اختلال وسواس فکری (OCD) یک بیماری مزمن است.
اختلال وسواس فکری (OCD) مانند یک بیماری مزمن است و یک درمان مقطعی و قطعی برای آن وجود ندارد و ممکن است این بیماری همیشه در پس زمینه روانی افراد وجود داشته باشد. اما با این حال اصلا جای نگرانی نیست. زیرا درست مانند بیماری‌های دیگری مانند آسم، آلرژی و یا دیابت، افراد باید بیاموزند که چگونه می توانند وضعیت خود را با درمان مناسب مدیریت کنند. در واقع افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری (OCD)، می‌توانند با آموزش صحیح، نحوه مدیریت علائم بیماری خود را بیاموزد و از عود مجدد آن جلوگیری کنند.
نکته دوم : درمان شناختی رفتاری (CBT) بهترین روش درمان قطعی وسواس فکری است.
درمان شناختی رفتاری (CBT) که گاهی اوقات با دارو نیز همراه است، کمک شایان توجهی به تسکین این اختلال می‌کند. معمولا اختلال وسواس به عنوان یک اختلال روانی دسته بنده نمی شود و بیشتر از آن به عنوان یک بیماری ژنتیکی با مولفه های رفتاری خاص یاد می شود. بنابراین استفاده از یک درمانگر متخصص در کلینیک درمان وسواس می تواند کمک شایان توجهی به تسریع روند درمان داشته باشد. درمان شناختی رفتاری (CBT) از جمله موثرترین روش‌های درمان اختلال وسواس فکری (OCD) کودکان نیز شناخته شده است و روش مورد تایید موسسات شناخته شده‌ای مانند آکادمی روانپزشکی کودک و نوجوان آمریکا و دانشکده پزشکی هاروارد است.
نکته سوم : درحالی که استفاده از دارو مفید است، اما به تنهایی درمان کاملی نیست.
این طبیعی است که ما همیشه به دنبال سریع ترین و راحت ترین کار برای درمان قطعی وسواس فکری باشیم. استفاده از دارو ، آن هم به تشخیص پزشک منخصص، تنها قسمتی از یک برنامه درمانی موفق است. درمان دارویی در بهترین حالت، به طور متوسط حدود 60-70 درصد علائم را کنترل می کند. علاوه بر اینکه برای انتخاب داروی مناسب باید فاکتورهای زیادی مانند عوارض جانبی و تفاوت های فردی را در نظر گرفت. این نکته را نیز در خاطر داشته باشید که در اکثر موارد قطع دارو منجر به عود مجدد و سریع علائم می گردد.
نکته چهارم : درمان قطعی وسواس یا کمک خود شما ممکن خواهد بود.
با استفاده از روش های درمانی، شما می آموزید که چگونه علائم خود را مدیریت کنید. با پیشرفت درمان، مسئولیت هدایت درمان از درمانگر به تدریج به سمت خود شما تغییر خواهد کرد. انجام تمرین ها و الگوهای مدیریت علائم، مهم ترین عامل درمان قطعی وسواس فکری در شما است.
چگونه می‌توانم کلینیک درمان وسواس مناسب پیدا کنم؟
اگر که احساس می‌کنید کودک شما و یا خود شما دارای علائم اختلال وسواس فکری (OCD) هستید، بسیار مهم است که در این باره با یک درمانگر در کلینیک درمان وسواس صحبت کنید. متخصصانی که دارای تجربه‌های موفقی در زمینه معالجات اختلال وسواس فکری (OCD) هستند، می‌توانند روند درمان را تسریع کنند. این متخصصان معمولا در کلینیک درمان وسواس مشغول به کار هستند و به طور تخصصی به بررسی علائم و روش های درمانی این اختلال می پردازند.
موسسه افق سلامت، به عنوان یک کلینیک درمان وسواس با سابقه در تهران، با دارا بودن متخصصین با تجربه در زمینه درمان شناختی رفتاری و همچنین طرحواره‌درمانی ، آماده ارائه خدمات درمانی در حوزه اختلال وسواس فکری (OCD) به شما عزیزان می‌باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر می توانید با ما تماس بگیرید.
لینک کوتاه:
سلام وقت بخیر من چند وقت یه بار به یه چیزی گیر میدم و ول کن نیستم مثلا گاها میگم من چرا مثل فلانی خوشگل نیستم فقط نکته مورد توجه اینه که این فکر ولم نمیکنه و بی اختیار میاد تو ذهنم و اذیتم میکنه بعد چن ماه مثلا به این گیر میدم که من چرا مثل فلانی روابط اجتماعیم قوی نیس و این فکر دائما تو ذهنم تکرار میشه و باعث میشه از هیچی لذت نبرم تا جایی که گاها موجب گریه کردنم میشه میخواستم بدونم این فکرای منم وسواس حساب میشه یا نه لطفا راه حل بگین خیلی اذیتم میکنه این فکرا ممنون.
سلام و وقت بخیر. انواع وسواس فکری بسیار گسترده است و در یک مطلب کوتاه جای نمی‌گیرند. علائمی که شما دارید، ممکن است ناشی از عوامل دیگر مانند افسردگی، اضطراب و ... باشد. برای تشخیص اینکه آیا این علامت‌ها وسواس هستند یا نه، باید مجموعه‌ای از رفتارها توسط درمانگر متخصص بررسی شوند.
با سلام من ۱۵ سالم است و به بیماری وسواس فکری مبتلا هستم و اینکه من یک برادر ۷ ساله دارم و خیلی بهش حساس هستم ، برای مثال هر جا که برود من هم باید همراه اش بروم تا اینکه آسیب نبیند . من تصمیم گرفتم که حساسیتم رو نسبت به برادرم کمتر کنم . آیا این رفتار من برای برادرم خطر دارد ؟؟ و اینکه با کمتر کردن حساسیتم به برادرم خوب است ؟؟
سلام خدمت شما. ایا وسواس شما توسط درمانگر یا روانشناس متخصص تشخیص داده شده و تایید شده؟ قطعا برادر شما افرادی را اطراف خود دارد که مراقب او هستند. بنابراین کمتر شدن حساسیت شما نسبت به او، لزوما خطرآفرین نیست. برای اینکه با انواع وسواس و درمان آن روبه‌رو بشید، بهتر است از یک متخصص کمک بگیرید تا شما را در این مسیر همراهی کند.
با سلام و خسته نباشید.ایا در مشهد هم کلینیک تخصصی در این مورد هم وجود دارد؟ ممنون از توجه شما!
سلام ارادت ،من کرونا گرفتم یکسال پیش ،ازاون موقعه تاالان شدیدا دستهامو میشورم نزدیک به نیم ساعت دست شستنم طول میکشه میترسم دست به همه چیز بزنم روزی یک لیترم الکل میزنم به دستهام خسته شدم دیگه لطفا راهنماییم کنید سپاسگزارم
با سلام. نتاسفانه بیماری کرونا بسیاری از انواع وسواس را در افراد مختلف ایجاد کرده است. برای کاهش این رفتار تکرارشونده و آزاردهنده، بهترین کار ریشه‌یابی علل و به‌کارگیری یک پروتکل درمانی تخصصی است. بنابراین بهتر است به یک روانشناس فردی با تخصص درمان اضطراب و وسواس مراجعه کنید.
سلام و روز بخیر عموما کلینیک‌های تخصصی روانشناسی و مشاوره در زمینه درمان انواع وسواس نیز فعالیت دارند. برای پیدا کردن مراکز تخصصی در شهر محل سکونت خود می‌توانید جست‌وجو کنید. همچنین روش مشاوره آنلاین با کلینیک‌هایی که در شهر دیگری قرار دارند نیز روش بسیار خوبی برای آغاز درمان است.